Tehlikeli atıklar; çevre ve insan için tehlike arz eden yanıcı, yakıcı, kanserojen, patlayıcı, tahriş edici ve zehirli atıkların tümüne verilen genel bir isimdir. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre, tehlikeli atıklar proseslerine ve kaynaklarına göre çeşitli sınıflara ayrılmıştır. Bu sınıflar işletmelerden kaynaklanan tüm tehlikeli atıkları kapsamaktadır.
Tehlikeli atıkların çevre ve insan sağlığına etkisiz hale getirilebilmesi için bir takım özel işlemlere tabii tutulması gerekmektedir.
Ülkemizde bu işlemler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisanslandırılmış tesislerde gerçekleştirilmektedir. Ayrıca atıkların bu tesislere taşınması sırasında kullanılan araçlar bir takım özel eklentilerle donatılmış ve TSE ve Çevre ve Şehircilik Müdürlükleri tarafından lisanslandırılmıştır. Lisanslı firmalar dışında tehlikeli atıkların taşınması ve işlenmesi yasaktır.
Buraya kadarı işin teorik tanımı
Gelelim Bölgemize
Bölgemizde en önemli Tehlikeli atık üreticileri Demir celik sektöründe faaliyet gösteren tesislerdir.
Peki bu sektörün en önemli kirleticileri nelerdir?
Entegre demir çelik tesislerinde, yüksek fırın, sinterleme ve çelikhaneden; elektrikli ark fırınıyla üretim yapan tesislerden baca gazlarının kuru tutulması sonucu ortaya çıkan baca tozlarıdır. Benzer şekilde baca gazları ıslak tutucu ile temizleniyorsa, Gaz arıtımı sonucu oluşan ve tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri” başlıklı atık ortaya çıkabilmektedir.
Gerek baca tozları gerek baca gazı arıtma çamurlarının tehlikelilik özellikleri içerdikleri alkaliler, asitler, yağ bileşikleri, dioksin ve furanlar ve metalletden kaynaklanmaktadır Demir çelik tesislerinde, baca gazı tozlarının tutulma yöntemine bağlı olarak (ıslak ya da kuru) “Soğutma suyunun arıtılmasından kaynaklanan yağ içerikli atıklar” demir çelik tesislerinde “yağlı tufal” olarak anılmaktadırlar ve tehlikelilik özelliği bu atık içindeki yağ miktarına göre değişmektedir.
Peki sektörün özetlediğimiz bu kirli atıkları nasıl depolanmaktadır.
Cevre mevzuatı bu atıkların Önce Ara depolama işlemine tabi tutulmasını öngörmüştür .Buna göre tehlikeli Kirlilik yaratan tesisler bu tehlikeli atıkları önce ara depolamaya tabi tutacaklar.
Mevzuatta bu işlem şöyle tanımlanıyor
“Ara depolama: Atıkların geri kazanım veya nihai bertaraf tesislerine ulaştırılmadan önce atık miktarının yeterli kapasiteye ulaşıncaya kadar güvenli bir şekilde depolanması.”
Yönetmenlikte Genel esaslar şöyle özetlenmiş
1) Atıkların insan sağlığına ve çevreye risk oluşturmayacak şekilde güvenli depolanması ve geri kazanım/bertaraf tesislerine güvenli bir şekilde sevkini sağlayacak tedbirlerin alınması esastır.
(2) Ara depolama tesisleri, atıkların türüne göre güvenli bir şekilde depolanmasını sağlayacak işletim ve donatıma sahip olmak zorundadır. Tesise kabul edilecek atık içeriğinde radyoaktif madde bulunup bulunmadığının tespiti maksadıyla tesis girişinde radyasyon paneli bulunur.
(3) Ara depolama tesisleri bölgesel hizmete yönelik olmak zorundadır. Tesisten atık geri kazanım/bertaraf tesisine taşıma mesafesinin, bertaraf maliyetini artırmayacak şekilde hem ekonomik hem de fiziksel olarak uygun olması gereklidir.
(4) Birbirleriyle reaksiyona girebilecek atıkların depo alanı içerisinde ayrı bölmelerde depolanması esastır.
(5) Başka bir mevzuatla ara depolanmasına izin verilmeyen atıklar depolama tesislerine kabul edilemez.
(6) Ara depolama tesislerinde depolama süresi, atıkların miktarına bakılmaksızın bir yılı geçemez. Ancak bu süre zorunlu hallerde Bakanlığın uygun görüşü ile uzatılır.
(7) Ara depolama tesislerinde patlayıcı ve radyoaktif atıkların depolanmasına izin verilmez.
Yine Mevzuatımızda katı atıkların ilgili kurumların görev ve yetkileri şöyle belirtilmiş
Mülkü Amirlerce Alınacak Tedbirler
Madde 7 – Mahallin en büyük mülki amiri;
a) İl sınırlarında atık yönetim planlarının mahalli çevre kurullarınca uygulanmasını sağlamakla,
b) Kurulacak bertaraf tesislerinin yer seçimiyle ilgili başvuruları mahalli çevre kurulunun görüşünü alarak Bakanlığa iletmekle,
c) Ayda bin kilogramdan fazla atık üreten Atık üreticisinin atıklarını nihai bertarafa kadar kendi alanlarında gerekli önlemleri alarak altı ayı geçmemek üzere geçici depolamasına izin vermekle ve bu faaliyetleri denetlemekle,
d) Atık taşıma formları ile ilgili olarak bu Yönetmelikle belirlenen işlemleri yerine getirmekle,
e) İl sınırları içinde faaliyette bulunan ve bu Yönetmelik kapsamına giren tesisleri tespit ederek Bakanlığa bildirmekle ve periyodik olarak denetlemekle,
f) İl sınırları içinde atık taşınması ile ilgili faaliyet gösteren firmalara ve araçlara taşıma lisansı vermek, bu lisansı kontrol etmek, iptal etmek veya yenilemekle,
g) İl sınırları içinde atık taşıması sırasında meydana gelebilecek kazalarda her türlü acil önlemi almak ve gerekli koordinasyonu sağlamak ve kaza raporlarını yıllık olarak değerlendirerek Bakanlığa bildirmekle,
h) İl sınırları içinde bulunan atık ara depolama, geri kazanım tesisi ve/veya bertaraf tesislerinin Bakanlıkça verilen işletme lisansı belgelerindeki koşullar doğrultusunda işletilmelerini sağlamak, bu amaçla gerekli denetimleri yapmak, tesislerin işletme bilgi, belge ve teknik raporlarını düzenli olarak kontrol etmek, değerlendirmek ve Bakanlığa rapor etmek, tesisin lisans koşullarına uygun çalışmadığının tespiti halinde gerekli yasal işlemleri yapmak ve Bakanlığa bilgi vermekle,
ı) Tehlikeli atık bertaraf tesisi kurulması için belirlenen yer mücavir alan dışında ise, bu yerin imar planına işlenmesini sağlamakla,
j) Atık üreticisinin tesisinden kaynaklanan atıklara ilişkin hazırlamış olduğu atık yönetim planlarını onaylamakla,
k) Üreticilerin göndermekle yükümlü olduğu bir önceki yılın bilgilerini içeren atık beyan formunu değerlendirerek, ilde oluşan atık miktarı ve bilançosunu belirleyerek her yılın nisan ayında Bakanlığa göndermekle,
l) Atık üreticisinin ve belediyenin atık yönetim planlarını esas alan üç yıllık il tehlikeli atık yönetim planını hazırlayarak Bakanlığa rapor halinde sunmakla,
ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır.
Mahalli İdarelerce Alınacak Tedbirler
Madde 8 – Belediyeler, Büyükşehirlerde ise Büyükşehir Belediyeleri;
a) Evlerden kaynaklanan tehlikeli atıkların yönetimine ilişkin plan ve programlarını bu yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren altı ay içinde hazırlamakla ve kurulacak sistemi öneri halinde mahalli çevre kuruluna sunmakla,
b) Atık üreticileri ve bertarafçıları ile beraber veya istemesi durumunda ayrı olarak atık bertaraf tesislerini kurmak veya kurdurmakla,
c) Atıkların bertarafına ilişkin tesisler ile ilgili plan ve projeler hakkında valiliğin uygun görüşü ile birlikte Bakanlığın onayını almakla,
d) Belediye ve mücavir alan sınırları içinde faaliyette bulunan atık bertaraf tesislerinin inşası ve işletilmesinde bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülük çerçevesinde gerekli önlemleri almak veya aldırmakla,
e) Atıkların taşınması ve bertarafı konusunda izin almış kişi ve kuruluşlar ile yapacakları sözleşmelerde bulunduğu ilin valiliğinin uygun görüşünü almak, yapılan faaliyetin söz konusu sözleşmelere uygunluğunu denetlemek ve bu konuda Bakanlığa bilgi vermek üzere bağlı olduğu valiliğe rapor vermekle,
f) Tehlikeli atık bertaraf tesisi kurulması için belirlenen yer mücavir alan içinde ise, bu yerin imar planına işlenmesini sağlamakla,
g) Belediye ve mücavir alan sınırları içinde faaliyette bulunan ve tehlikeli atık üreten tüm tesislere inşaat ve işletme ruhsatı verilmesi aşamasında, tehlikeli atıkların bertarafının bu Yönetmelik hükümleri doğrultusunda sağlandığının tesis sahibi tarafından belgelenmesini sağlamakla,
h) Gerçek ve tüzel kişilerce kurulacak ortak atık bertaraf tesislerinin planlanması, inşaatı ve işletilmesi aşamalarında yapılacak çalışmaları desteklemekle,
ilgili tedbirlerin alınmasını sağlar.
Gelelim Hatay daki duruma
Bu yönetmenliler Gerek ara depolama gerek katı atık yönetmenliğine ne kadar uyuluyor
Payas ta bu malca kurulan katı atık depolama tesisi ve ara depolama alanları ne kadar denetleniyor
Başta Payas ve İskenderun belediyeleri, Büyük şehir belediyesi ile Cevre il ve ilce müdürlükleri konu ile ilgili yükümlülüklerini ne ölçüde yerine getiriyor
