Mehmet Çardak
Araştırmacı –Yazar
Saygıdeğer okurlarım! Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin görev, yetki ve sorumlulukları ile özlük haklarını düzenleyen 7245 sayılı Kanun Resmi Gazete’de yayımlanarak 18 Haziran 2020 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
7245 sayılı Kanun’a göre; genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olmak üzere emniyet ve jandarma teşkilatları bünyesinde silahlı bir kolluk olarak çarşı ve mahalle bekçileri istihdam edilecektir. Emniyet ve jandarma teşkilatlarında istihdam edilen Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin amirleri meslek hiyerarşileri içinde tespit edilecektir.
Çarşı ve Mahalle Bekçisi olarak istihdam edileceklerde Devlet Memurları Kanunu‘nda sayılan genel şartlar ile İçişleri Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenen eğitim, yaş, sağlık ve fiziki yeterlilik gibi özel şartların bulunması gerekecektir.
Halkın istirahat ve sağlığını sağlayacak Çarşı ve Mahalle Bekçileri, görevli oldukları mülki sınırlar içinde halkın istirahat, sağlık ve selametini sağlayacaktır. Bekçiler, yolda hastalanan, kazaya uğrayan, düşüp kalan ve genel durumu itibarıyla yardıma muhtaç olanlara yardım edecek, yardıma ihtiyaç duyduğu değerlendirilen, şiddet mağduru veya şiddete, istismara uğrama riski taşıyan kadın ve çocukları, kimsesizleri, engellileri ve acizleri en yakın genel kolluk birimlerine teslim edecektir.
Bir semt, yer, yol veya sokak sormak için başvuranlara gerekli bilgiyi verecek olan bekçiler, doğum, ölüm, hastalık, kaza, yangın veya afet gibi önemli, acele haller sebebiyle yapılacak yardım isteklerinden gücü dâhilinde olanları öncelikle yerine getirecektir.
Büyük tehlike arz eden yangın ve su baskını gibi afetlerde mahalle sakinlerini derhal uyarmakla görevli olan bekçiler, toplum sağlığını ve güvenliğini tehdit eden bir hayvana rastlanıldığında verebileceği zararları engellemek için kişileri alandan uzaklaştıracak, ilgili genel kolluk ve belediyeyi durumdan haberdar edecektir.
Devriye hizmeti yürütecek Çarşı ve Mahalle Bekçileri, görev saatleri içinde görevlendirildikleri bölgede devriye hizmeti yürütecek, görev bölgeleri içinde bulunan konut, iş yeri ve araçlar gibi malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan tedbirleri tamamlattıracak, şüpheli durum veya kişileri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirecek, kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri alacaktır.
Çarşı ve Mahalle Bekçileri, uyuşturucu madde imal edildiği, satıldığı veya kullanıldığından, kumar oynandığından ya da fuhuş yapıldığından şüphe edilen yerleri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirecektir. Bekçiler, halkın sükun ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız edenleri engelleyecek, sokak, geçit ve meydanları tıkayarak trafiğe mani olan taşıtları ve diğer engellerin kaldırılmasını sağlayacaktır.
Çarşı ve Mahalle Bekçileri, görev bölgesi ve çalışma saatleri ile sınırlı olmak kaydıyla kişileri ve araçları; bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek, suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek, hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek, kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya mal varlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek amacıyla durdurabilecektir.
Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için makul bir sebebin bulunması gerekecektir. Süreklilik arz edecek, fiili durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamayacaktır.
Çarşı ve Mahalle Bekçisi, görevini yerine getirirken kendisinin çarşı ve mahalle bekçisi olduğunu belirleyen belgeyi gösterdikten sonra, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirecek, durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilecek, kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilecektir. Bu kişilere kimliğini ispatlamada gerekli kolaylık gösterilecektir. Belgesinin bulunmaması, açıklamada bulunmaktan kaçınması veya gerçeğe aykırı beyanda bulunması dolayısıyla ya da sair surette kimliği belirlenemeyen kişi tutularak durumdan derhal genel kolluk görevlileri haberdar edilecektir. Durdurma süresi, durdurma sebebine esas teşkil eden işlemin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan makul süreden fazla olamayacaktır. Durdurma sebebinin ortadan kalkmasıyla kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verilecektir.
Bekçiler, durdurduğu kişinin üzerinde veya aracında silah veya tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dâhil gerekli tedbirleri alabilecektir. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemeyecektir.
Çarşı ve Mahalle Bekçileri, suç işlenirken veya işlendikten sonra henüz izleri meydandayken; şüphelileri yakalamak, yakaladıkları şüphelilerin kendilerine veya başkalarına zarar vermelerini engelleyici tedbirleri almak, suç delillerinin kaybolmaması veya bozulmaması için gerekli muhafaza tedbirlerini almak, varsa olayın tanıklarının kimlik ve adres bilgilerini tespit ederek genel kolluk birimlerine bildirmekle görevli ve yetkili olacaktır.
Bekçiler, haklarında tutuklama veya yakalama kararı çıkarılmış kişileri gördükleri takdirde yakalayacak ve bağlı bulundukları genel kolluk kuvvetlerine teslim edecektir. Zor ve silah kullanma yetkisine sahip olacak çarşı ve mahalle bekçileri, kolluk hizmet ve görevleri dışında her ne suretle olursa olsun çalıştırılamayacaktır.
Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin disiplin, ödüllendirme ve performans değerlendirme işlemlerinde istihdam edildikleri genel kolluk kuvvetine göre emniyet ya da jandarma hizmetleri sınıfı mensuplarına uygulanan hükümler uygulanacaktır.
Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin çalışma usul ve esasları, alacakları meslek içi eğitim, giyecekleri kıyafet ve görevde kullanacakları teçhizatlar ile kanunun uygulanmasına ilişkin diğer hususlar İçişleri Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir.
Hatırlatmakta fayda var: Osmanlı İmparatorluğu’ndan bu yana sokakların güvenliği için görev yapan bekçiler artık yok! Çarşı ve Mahalle Bekçileri, hafızamızda iz bırakan bekçiler değildir. Şimdiki bekçiler, emniyet ve jandarma hizmetleri sınıfına mensup bir nevi yeni tip polis ve jandarmadır…
