Hatay Ziraat Mühendisleri Odası, Bakanlık uzmanlarınca yurdun çeşitli yerlerinde yürütülen gıda hilelerine karşı mücadele ve cezalandırma yönteminin olumlu olmakla birlikte, yetersiz kaldığını savundu. Hatay Ziraat Mühendisleri Odası Yönetimi adına açıklama yapan Başkan Ahmet Sever, gıdada taklit ve tağşiş yapan firmaların kamuoyuna ifşasının çok önemli, ancak mevcut sorunların çözümü için yeterli olmadığını bildirdi ve şöyle devam etti:
“Gıda denetimi sisteminin bütünüyle ele alınıp yaşanan sorunların uygun koşullar oluşturularak kamu denetiminde ivedilikle çözülmesi gerekmektedir. Ülkemizde, yurttaşlarımızın güvenilir, sağlıklı, yeterli, ucuz ve sürekli gıdaya erişimi anayasal bir yükümlülüktür. Bu konuda resmi kamu otoritesi olarak, insanlarımıza güvenilir gıda teminini sağlamak Tarım ve Orman Bakanlığı’nın görevidir.
Tarım ve Orman Bakanlığı, 12.06.2020 tarihinde, gıdada taklit ve tağşiş yapan 69 firmayı daha kamuoyuna ifşa ettiğini duyurdu. Tarım ve Orman Bakanı, ülkemizde gıda güvenilirliğinin sağlanması, gıdalarda taklit ve tağşişin önlenmesi, kişilerin sağlığının ve tüketici menfaatlerinin korunması, sektörde haksız rekabetin engellenmesi amacıyla gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin üretim, işleme ve dağıtımının
tüm aşamalarında resmi kontrol faaliyetlerinin Bakanlıkça büyük bir titizlikle yürütüldüğünü belirterek, ilk kamuoyu duyurusunun yapıldığı 2012 yılından bu yana 1.551 firmaya ait 3.492 parti hileli ürünün kamuoyu ve tüketicilerin bilgisine açıklandığını belirtti. Bu açıklamayı olumlu bulmakla birlikte, yeterli görmemekteyiz.
2012 yılından bugüne kadar gıdada taklit ve tağşiş yapan firmaların kamuoyuna ifşa edildiği süreçlere bakıldığında; 1.551 firmaya ait 3.492 parti ürünün kamuoyuna ve tüketicilerin bilgisine açıklanmış olunmasına rağmen, geçen yıllar içinde nedense firma sayısı azalmamış, aksine hileli gıda olumsuzlukları artarak devam etmiştir.
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası olarak, şimdiki adıyla Tarım ve Orman Bakanlığı’nca gıdada taklit ve tağşiş yapan firmaların kamuoyuna ifşa edilmesine rağmen, bu alanda kalıcı gıda güvenirliliğini sağlanamamasının başlıca nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
– Mevcut yasalardaki cezalar, firmalar için caydırıcı değildir. Gıdalarda taklit ve tağşiş yapan firmalara, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 40. maddesinin ‘L’ bendine göre 27.877,00 TL idarî para cezası verilmekte, taklit ve tağşiş edilmiş ürünlere el konularak, mülkiyetinin kamuya geçirilmesi sağlanmaktadır. Firma ölçeğine bakılmaksızın bu miktardaki idari para cezası
miktarı, bu tür firmaların bu ürünlerden elde ettikleri kazançlarıyla kıyaslandığında çok düşüktür. Ülkemiz sınırları dahilinde yüzbinlerce satış ve toplu tüketim yerleri bulunduğu varsayımıyla, taklit ve tağşiş edilmiş ürünlere el konulması ve mülkiyetinin kamuya geçirilmesi uygulanabilir değildir.
– Tüketicilerde, kamuya güven eksikliğine bağlı beklenen yeterli tepki oluşamamaktadır. Tüketicilerde, resmi kurumların yapmış oldukları faaliyetler için şeffaf, tarafsız ve bilimsel esaslara dayalı uygulamalar olduğuna dair yeterli bir güven oluşmadığından, bildirimler konusunda tüketicilerden beklenen yeterli tepki oluşmamaktadır.
– Gıdalarda hile yapanlar ile gıdalar nedeniyle ölüme neden olanların ayrımı yapılmamaktır. Gıdada taklit ve tağşiş yapan firmaların ifşası esnasında, insan sağlığına ciddi anlamda zarar vererek insanların kısa ve uzun vadede hastalanmalarına hatta ölümlerine neden olanlarla, gıdada hile yapanların aynı kategoride değerlendirilmesi, giderilmesi gereken çok ciddi bir sorundur.
– Gelir düzeyindeki düşüklük, sağlıklı gıda tercihini olumsuz etkilemektedir. Genel anlamda ekonomik iyileşme ve kalkınmadan herkesin payını almasıyla, insanların sağlık koşullarını düşünmeden yaşamı idame
anlamında zorunlu doymaya çalışması ortamının aksine, sürekli olarak dengeli, yeterli ve ucuz beslenme olanakları yaratılmalıdır.”
Çözüm önerileri
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Hatay Şubesi açıklamasının sonunda da, güvenilir gıda temini ile gıdalarda taklit ve tağşiş yapılmasının önüne geçmek için şu çözüm öneriler sıralandı:
“Mevcut yasal düzenlemelerde gerekli değişiklikler gecikmeksizin yapılmalı, insan sağlığını olumsuz etkileyecek gıda faaliyetinde bulunanlar, ‘insan yaşamına kastetmek’ hükmü doğrultusunda değerlendirilmeli ve cezai müeyyideler buna göre belirlenmelidir.
Gıdada hile yapanlara uygulanan idari para cezaları artırılmalı, belirli bir süre içinde tekrarlanabilir bir şekilde gıdada hile yapmaya devam eden şahıs veya firmaların hiçbir ad altında bir daha gıda işiyle ilgili faaliyette bulunmaması mutlaka sağlanmalıdır.
Gıda işletmelerinde ‘istihdamı zorunlu personel’ olarak gıda denetçisi görevi yapan Ziraat Mühendisleri, Gıda Mühendisleri, Kimya Mühendisleri, Su Ürünleri Mühendisleri, Veteriner Hekimler, Kimyagerler dahil, gıda konusunda öğrenim görmüş ilgili kişilerin yetki ve sorumlulukları açıkça düzenlenmeli, güvenilir gıda temininde toplumsal sorumlulukla birlikte bilimsel çalışmalarının önü açılmalıdır.
Gıda denetimleri, kamusal bir gereklilik olarak, özerk, bağımsız ve bilimsel esaslara göre yeterli gıda denetçisi ve uygun alt yapı hizmetleriyle uygulanmalı, bu faaliyetler Bakanlık ile işbirliği içinde ilgili
Meslek Odalarınca etkin ve eşzamanlı denetlenmelidir.
Kamusal gıda denetimine yönelik kamu personel sayısı artırılmalı, gıda denetimlerinde çalışanlara zamanında etkin denetim yapabilmeleri için uygun ve bağımsız çalışma ortamları yaratılmalıdır.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın tüketici açısından kamuya güven duygusunu artıracak bilimsel yaklaşımlarını sürdürmeye devam etmesi gerekirken, tüketici ötesi insan sağlığını önceleyen bir anlayışla, gıda denetim sonuçlarını sadece sayısal rakamlar üzerinden değil, aynı zamanda bütün riskleri ile birlikte kamuoyuyla paylaşması gerekmektedir.
Taklit ve tağşişli gıda pazarlayan ve satan internet sitelerine caydırıcı miktarlarda cezai yaptırımlar uygulanmalıdır.
Yazılı ve görsel medyada konu uzmanı olmayan insanların tüketicileri aldatabilecek şekilde konuşmalarını önleyici gerekli her türlü yaptırım getirilmelidir.
Gıdada taklit ve tağşiş yapan firmaların kamuoyuna ifşası çok önemli. ancak mevcut sorunların çözümü için yeterli değildir. Gıda denetimi sisteminin bütünüyle ele alınıp, yaşanan sorunların uygun koşullar oluşturularak kamu denetiminde ivedilikle çözülmesi gerekmektedir. Önceliğimiz, bilimsel bilgilere güvenen, sağlıklı güvenilir gıdalar ile yeterli ve dengeli beslenen insanlarımızın sağlığı.”
