Türkiye’de egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir! Türk Milleti, egemenliğini Anayasanın koyduğu esaslara göre yetkili organları eliyle kullanır. Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da ihtiva eder.
Vatandaşlar, siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve partilerden ayrılma hakkına sahiptir. Parti üyesi olabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekir. Siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. On sekiz yaşını dolduran her Türk Vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.
Siyasi parti, benzer siyasi görüşleri paylaşan kişilerin bir ülkenin yönetiminde söz sahibi olmak üzere kurdukları örgütlere verilen isimdir. Siyasi partilerin geçmişi, insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar kabileler halinde yaşarken bile onları yöneten önderlere muhalefet eden gruplar oluşturmuşlardır. Bu grupların siyasi partilerin kökenini oluşturdukları söylenebilir. Siyasi partilerin geçmişi kesinlikle demokrasiden daha eskidir.
Monarşiyle yönetilen toplumlarda bile her zaman toplumu yöneten kişinin kral, sultan, imparator, şah, padişah, han vs. görüşlerine karşı çıkan gruplar mevcut olmuştur. En otokratik (astığı astık, kestiği kestik) monarşilerde bile bu muhalif grupların ülkelerinin yönetiminde söz sahibi olma gayretleri yok olmamıştır. Bu gayretler demokrasiden önceki dönemlerde sanıldığından çok daha sık bir oranda başarılı olmuşlardır.
En güçlü ve en sert diktatörler bile aslında çevresindeki insanları memnun ettikleri sürece güçlerini koruyabilmişlerdir. Bu yüzdende iktidara karşı çıkan güçlerin başarılı olma ihtimalleri her zaman saklı kalmıştır. Örneğin; astığı astık, kestiği kestik Osmanlı padişahlarına karşı bile muhalefet her zaman olmuştur. Yeniçeriler bazen padişahı tahttan indirebilmişlerdir.
Anadolu halkının bile zaman zaman ayaklanma çıkararak istedikleri siyasi amaçları elde etme imkânları olmuştur. Örneğin, Patrona Halil ve arkadaşlarının bir siyasi parti oluşturmuş oldukları söylenebilir.
Modern anlamdaki siyasi partilerin oluşması, Fransız Devrimi sonrasında başlamıştır. Önce Avrupa’da, sonra da diğer bölgelerinde çeşitli siyasi görüşlere sahip kişiler resmen bir araya gelerek örgüt kurmaya ve yapılan seçimlerde bu örgütler topluca ülkelerinin yönetiminde söz sahibi olma hakkını kazanmaya başlamışlardır. Halen günümüze kadar varlığını sürdürebilmiş en eski partiler arasında 1830’larda İngiltere’de kurulmuş ‘Muhafazakâr Parti’ ile aynı dönemlerde ABD’de kurulmuş ‘Demokratik Parti’ gösterilebilir.
Türkiye’nin en eski partisi ise 21 Mayıs 1989’da ‘İttihad-ı Osmani’ adı altında Padişah II. Abdülhamit’i tahttan indirmek amacıyla kurulan dernektir. Sonradan ‘İttihat ve Terakki’ Cemiyeti’ adını alan bu örgüt II. Meşrutiyet’in ilanının ardından 18 Ekim-8 Kasım 1908 tarihleri arasında toplanan kongresinde siyasi fırka (parti) haline geldiğini ilan etmiştir.
SİYASİ PARTİ ÇEŞİTLERİ
Siyasi partileri çeşitli şekillerde sınıflandırmak mümkündür. Yapılarına göre siyasi partiler 3 sınıfa ayrılırlar.
Tek Parti Sistemi,
Çift Parti Sistemi,
Çok Parti Sistemi.
İdeolojilerine göre ise partiler aşağıdaki sınıflara ayrılabilirler:
Muhafazakâr Partiler,
Hıristiyan Partiler,
Milliyetçi Partiler,
İslamcı Partiler,
Yeşil Partiler,
Sosyal Demokrat Partiler,
Sosyalist Partiler,
Komünist Partiler,
Faşist Partiler,
Anarşist Partiler,
Feminist (Kadın Hakları Savunucusu) Partiler,
Liberteryan (özgürlükçü) Partiler.
Sağ-sol yelpazesi de partileri sınıflandırmak için kullanılmaktadır. Ancak ‘sağ’ ve ‘sol’ terimlerini herkesin mutabık kalabileceği bir şekilde tanımlamak mümkün değildir.
Sağ ve sol terimleri Fransız Devrimi’nden sonraki ilk parlamentoda ortaya çıkmıştır. Belirli görüşleri savunan keşiler parlamentonun sağ kanadına oturmuş, bu görüşe muhalefet eden kişiler ise sol kanatta oturmuşlardır. Bu tarihten beri partileri sağ ve sol şekilde tanımlamak gelenek haline gelmiştir. Ancak, herkes bu terimlerin tanımında ortak bir görüşe sahip olmadığı için bu terimlerin kullanılması bilimsellikten ziyade siyasi bir propaganda haline gelmiştir.
SİYASİ PARTİ SİSTEMİ
Siyasi parti sistemi, demokrasinin bir parçasıdır. Siyasi haklar, bir ülkenin vatandaşlarına siyasi alanda verilen haklardır. Halk içinden doğan ve halkın desteklediği toplumsal hareketlerin, siyasi faaliyet göstermesine verilen isimdir. Siyasi parti sistemi, bir ülkede siyasi partilerin bulunmasını ve seçimler yoluyla ülkenin idare edilmesini şart koşar.
Günümüzde halk, kendisine ait egemenliği iktidara belirli bir süre için seçimle gelen temsilcileri eliyle kullanır. Egemenliği kullananlar arasındaki sınırlar başka bir deyişle iktidarın işlevsel bölüşümü Anayasa’da belirlenir.
Seçimle işbaşına gelenler iktidarı, güçler ayırımı esasına göre öteki erklerle paylaşmak durumundadırlar. Demokratik bir ülkede seçilmiş karar organları asli temel ve kurucu bir iktidar kullanır ve siyasal kararlar seçilmiş temsilerce alınır.
Temsili sistemin işlerliği, uygulamada, siyasal partilerin iktidar için serbestçe yarışmaları ve seçimlere katılmalarıyla gerçekleşir. Temsili demokraside, iktidarı elinde bulunduranların işbaşına gelmeleri serbest ve dürüst bir seçimle gerçekleştiği oranda sistemin demokratik olduğu söylenebilir.
Halen Türkiye’de faaliyette olan 88 siyasi parti vardır. 2018 yılı bütçesi ile sadece Meclis’te temsil edilen 4 partiye 273.8 milyon Türk Lirası Hazine yardımı yapılmış; Hazine yardımı paraları, siyası partilerin hesaplarına yatırılmıştır.
Siyasi partilere 2006 yılından buyana yapılan Hazine yardımı ise seçim dönemlerindeki miktar hariç, 2 milyar 683 milyon lirayı aşmıştır. Bu yıl AKP’ye 139.1 milyon TL, CHP’ye 71.2 milyon TL, MHP’ye 33.3 milyon TL, HDP’ye de 30.1 milyon TL ödenmiştir. 2018’de erken seçim olursa aynı siyasi partilere aynı oranda 2. kez parasal yardımda yapılacaktır.
Yasa gereği siyasi partilere her yıl yapılan Hazine Yardımı, o yılının bütçesinin kamu gelirlerinin toplamının, 5 binde 2’si oranında hesaplanmaktadır. Bu ödenek, Hazine yardımı yapılacak siyasi partiler arasında, katıldıkları son seçimde aldıkları oy oranlarına göre dağıtılmaktadır.
Temsili sistemde seçmen, oyunu kullanırken politikayı belirlemekten çok, beğendiği partiyi seçer. Politikayı belirleme ve sorunları çözme işi, büyük oranda seçilen siyasi partinin aday gösterdiği kişilere düşmektedir. .
Genel seçimler arasında çoğunluğu sağlayabilen parti iktidar yetkisini kullanırken halka ait egemenlik ya da ulusal istenç, yeni seçime kadar genellikle dinlenmeye çekilmektedir.
Dolayısıyla da Türkiye’de genel seçimlerin ve halkoylamalarının eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılması esastır. Ancak seçimlerin ve halkoylamalarının eşitlik, serbest ve dürüstlük ilkelerine uygun bir seçimle gerçekleştiğinden söz etmek mümkün değildir. Temsili demokraside, sadece Devlet destekli siyasi partiler, seçimde iktidar yarışına girebilmektedir. Devletten parasal yardım alamayan öksüz ve yetim partiler, seçimlerdeki eşit olmayan, haksız ve adaletsiz rekabet yüzünden sürekli olarak dinlenmektedirler.
Bu yüzden de, iktidarı elinde bulunduranları yeniden işbaşına gelmeleri, eşit, serbest, dürüst ve adaletli bir seçimle gerçekleşmemektedir. TBMM Genel Kurulu, muhtemelen önümüzdeki günlerde ve aylarda ele alacağı uyum yasalarını görüşürken Siyasi Partiler ve Seçim Kanunlarını bu çerçevede değerlendirmeli ve değiştirmelidir. Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenmelidir.
Aksı takdirde, temsili demokraside ‘Temsilde Adalet’ ve “Yönetimde İstikrar’ sorunu çözümsüz olarak kalmaya devam edecektir. Ve demokrasiyi ‘ehliyetsiz olanların yönetimi’ olarak tanımlayan Platon’dan günümüze değişen hiçbir şey olmayacaktır!
