Refakatsiz, bağımsız, gizli oy verme hakkını kullanmak isteyen görme engelliler, Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) hazırladığı şablonları yetersiz buldu. Engelsiz Erişim Derneği Başkanı Nurşen Sunar Korkmaz, şablonların görme engelli seçmenin mahremiyetini yeterince koruyamadığını söyledi.
Görme engelliler 2009’dan beri bağımsız oy verme hakları için mücadele ediyor. Çözüm önerileri, oy pusulası şablonu geliştiren ve işe yaradığını 2017 Anayasa Referandumu, 2018 Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve 2019 yerel seçimlerinde kanıtlayan görme engelliler, gerekli düzenlemelerin yapılması için TBMM ve YSK’ya defalarca başvurdular. Seslerini güç de olsa duyurmayı başardılar. Oy kullanmalarına olanak veren şablonların basılması görevini YSK’ya veren hukuki düzenleme geçtiğimiz aylarda yapıldı.
Ancak görme engelliler, YSK’nın konuyla ilgili kamu spotunda ilk kez şablonu gördüklerinde, beklentilerinin karşılamadığını anladılar. Şablonla ilgili pek çok belirsizlik vardı. Bunun üzerine Engelsiz Erişim Derneği, YSK Başkanı Ahmet Yener ile görüşmek için defalarca randevu talebinde bulundu.
Yoğunluğu nedeniyle Yener’le görüşemeseler de Seçim Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Gedik randevu verdi. Gedik ile görüşmeye, Korkmaz’ın yanısıra, yine Engelsiz Erişim Derneği’nden Levent Açlan, Olgun Yılmaz ve Engin Yılmaz da katıldı.
Ekip derneğin daha önce hazırladığı ve önerdikleri şablonu da beraberlerinde götürerek gösterdi. YSK’nın şablonlarının bir kısmını (her ilin pusulası farklı) inceleme fırsatı buldu. Görüşmede, şablonlar ve pusulaların birbiriyle örtüşeceği taahhüt edildi.
‘İlk seferin günahı olmaz!’ anlayışı var
YSK’nın şablonlarının biçimi, kullanılan kâğıt, kenarındaki kulak kısmı gibi özellikleriyle daha önce Engelsiz Erişim Derneği tarafından bastırılanlarla benzediğini belirten Korkmaz, şunları dedi:“Ancak körler olarak şablonlarda delik saymak zorunda kalacağız. YSK için hazırladığımız raporda ve yaptığımız görüşmelerde Braille alfabesi ve büyük puntolu Latin harflerin bulunmasının bir zorunluluk olduğunu belirtmiştik.
Ancak okur-yazarlığımızın, ‘İlk seferin günahı olmaz!’ anlayışına kurban gittiğini gördük. Diğer bir üzücü haber de şablonları önceden görme ve inceleme fırsatımızın olamayacağı. Maalesef ancak sandıkta inceleyebileceğiz. Oysa seçimden önce her birimize seçmen kayıtlarımızla gönderilmeliydi.”
Her sandığa bir şablon gönderilecek. Bir sandıkta ikinci bir görme engelli seçmen bulunması durumunda diğer sandıktan şablon istenecek. Korkmaz bunun doğru olmadığını, her görme engelli için birer şablon basılması ve oy kullandıktan sonra kendisinde kalması gerektiğini söyledi: “Aksi takdirde şablona bulaşan mürekkebin bir sonraki seçmenin pusulasına bulaşması ve oylarımızın geçersiz olma ihtimali var. Ayrıca bu görme engelli seçmenin oyunu açık ediyor ve mahremiyetini ortadan kaldırıyor.”
Görme engelliler YSK’dan bu seçimler için şablonların nasıl kullanılacağı, ne şekilde tasarlandığı gibi konuların ayrıntılı bir biçimde anlatıldığı bir video çekilmesi ve yaygınlaştırılmasını da istedi.
Ayrıca, oylarının ifşa olmaması için sandık görevlilerine açık talimatlar verilmesini, şablonun ikinci bir seçmen tarafından kullanılmamasını özellikle talep ettiler.
GETEM il il aday listelerini seslendirdi
YSK’da eksikliklerle ilgili notların alındığını anlatan Korkmaz, şöyle devam etti: “YSK taleplerimizi yanlış anlamış. Bundan sonra üretilecek şablonların mutlaka ve mutlaka Braille ve büyük puntolu Latin harflerle yazılı (az görenler için), üzerinde adayların seslendirildiği sayfaya yönlendiren QR kodların bulunacağı şekilde hazırlanması, her seçmene bir şablon düşecek sayıda basılması ve sandıklar yerine seçmen kâğıtlarıyla birlikte kör seçmenlerin adreslerine ulaştırılmasını talep ediyoruz. Hazırlanan şablonun önünü, arkasını gösteren çentik vs. gibi bir işaret de yok.”
‘Tek başına oy kullanmamız olanaksız’
Eğitimde Görme Engelliler Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Şeyma Büyükurvay Şatay ise şunları dedi: “Gelecek seçim için basılan şablonlarla, bir körün fiilen tek başına oy kullanması hala olanaksız. Çünkü üretilen şablon, delikleri olan bir karton. Başka hiçbir detay yok. Zaten YSK’nın videosunda şablonun birilerinin yardımıyla kullanacağımız belirtiliyor. O zaman emek ve para harcanarak üretilen bu şablon oy hakkı ve oy gizliliğine hizmet etmiyor.”
Şablondaki hangi deliğin, hangi seçeneğe denk geldiğinin, düzünün neresi olduğunun anlaşılamayacağını ifade eden Şatay, “Hazırladıkları şablon birtakım deliklerden ibaret. Peki bunları neden ürettiler?” diye sordu.
Eşitlik ilkesi ihlal ediliyor
Anayasada, “… Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz” hükmü yer alıyor.
Engelliler Hakkında Kanunun üçüncü maddesi ‘siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya başka herhangi bir alanda insan hak ve temel özgürlüklerinin tam ve diğerleri ile eşit koşullar altında kullanılması veya bunlardan yararlanılması önünde engelliliğe dayalı olarak gerçekleştirilen her türlü ayrım, dışlama veya kısıtlamayı’ yasaklıyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Engelli Hakları Sözleşmesi, devletlere engellilerin siyasi haklarını güvence altına almaları görevini veriyor.
BM Engelli Hakları Sözleşmesi’nin 29’uncu maddesi devletlere, engellilerin siyasi haklarını ve diğer bireylerle eşit koşullar altında bunlardan yararlanma imkânını güvence altına almaları görevini veriyor.
